Zygmunt Pomarański

Pochodził z rodziny o bogatych tradycjach patriotycznych. Talent muzyczny odziedziczył po ojcu – jednym z założycieli i pierwszym skrzypku Orkiestry Włościańskiej Karola Namysłowskiego w Zamościu.

Ukończył gimnazjum Mariana Rychłowskiego w Warszawie. Od 1912 r. zaangażowany w działalność patriotyczną: działał w Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, należał do tajnej drużyny skautowej im. Romualda Traugutta (założonej przez jego brata Stefana), a od 1913 r. do Polskich Drużyn Strzeleckich. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił do Pierwszej Kompanii Kadrowej Legionów Polskich. Był dwukrotnie ranny (w 1914 r. pod Kielcami i 1915 r. pod Konarami). W 1916 r. został skierowany przez Komendę Główną Polskiej Organizacji Wojskowej do pełnienia funkcji komendanta obwodów: w Radomiu, potem w Iłży, Końskich i w Zamościu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pozostał w Wojsku Polskim, jako porucznik brał udział w wojnie z bolszewikami w 1920 r.

W 1917 r. założył (z bratem Stefanem) w Zamościu firmę wydawniczą „Księgarnia Polska” (później pn. „Zygmunt Pomarański i Spółka”; udziałowcami byli bracia Stefan i Józef), współpracującą z czołowymi polskimi humanistami. Bracia Pomarańscy w ciągu 13 lat wydali ok. 250 książek oraz publikowali regionalne czasopisma („Teka Zamojska”, „Kronika Powiatu Zamojskiego” i „Kurier Zamojski”). Wydawnictwo nie przetrwało jednak kryzysu gospodarczego lat 30. Zygmunt Pomarański został więc prawnikiem (zdając uprzednio wymagane egzaminy) i pracował jako komornik (w Kraśniku i Hrubieszowie), a potem notariusz w Kozienicach i Zamościu).

W czasie drugiej wojny światowej działał w Służbie Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej. W lutym 1941 r. wpadł w ręce Gestapo i został wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz, którego nie przeżył.

Jego pasją była muzyka. Komponował utwory fortepianowe (Na śmierć kapitana Brygady Piłsudskiego Franciszka Grudzińskiego-Pększyca marsz żałobny, 1915; Dwa polonezy, 1936, ponadto mazurki i in.) oraz liczne pieśni, głównie żołnierskie (wydane w zbiorze Pieśni o wojnie i na wojnie pisane, w opracowaniach na cztery głosy męskie a cappella i na głos z fortepianem, 1934-1938; O Jozefie Piłsudskim dwie pieśni, 1936).

Został odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1930), Srebrnym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Umiejętności za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej (1937) oraz Honorowym Krzyżem Harcerzy za pracę harcerską w latach walki o Niepodległość 1909–1921 (1938).