Andrzej Panufnik

Studia odbył w latach 1932–1936 w Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie,, mając za pedagogów m.in. Kazimierza Sikorskiego (kompozycja) i Waleriana Bierdiajewa (dyrygentura). Naukę dyrygentury kontynuował w Wiedniu u Feliksa Weingartnera (1937–1938) oraz w Paryżu u Philippe’a Gauberta (1938–1939).

Podczas okupacji Warszawy, gdy zakazane były koncerty poważnej muzyki polskiej, mógł jedynie grać w miejskich kawiarniach. Występował m.in. w duecie fortepianowym z Witoldem Lutosławskim w „Sztuce i Modzie” i „U Aktorek”. W konspiracji pisał pieśni patriotyczne (m.in. rozpowszechnioną w powstaniu warszawskim Warszawskie dzieci) i nie przestawał komponować dzieł orkiestrowych (wiele z nich zaginęło). Zaraz po wojnie rozpoczął intensywną działalność dyrygencką. Początkowo związał się z Filharmonią Krakowską, później krótko (1946–1947) był dyrektorem Filharmonii Warszawskiej, po czym rozpoczął współpracę z orkiestrami zagranicznymi (Berlin, Drezno, Paryż i in.).

W 1954 r. zdecydował się na emigrację do Wielkiej Brytanii, na co władze komunistyczne, uznające jego wyjazd za nielegalny, odpowiedziały długoletnim zakazem wykonywania i wydawania jego dzieł w Polsce (odwołanym dopiero w 1977 r. po interwencji Związku Kompozytorów Polskich). Za granicą kontynuował karierę dyrygencką, a od 1959 r. poświęcił się wyłącznie działalności kompozytorskiej. W 1961 r. otrzymał obywatelstwo Wielkiej Brytanii.

W jego dorobku twórczym istotne miejsce zajmują dzieła orkiestrowe, m.in. Uwertura tragiczna (1942), Muzyka jesieni (1962), Epitafium katyńskie (1967), Sinfonia di sfere (1975), Sinfonia votiva (1981), Arbor cosmica (1984) i koncerty solowe (wśród nich fortepianowy, fagotowy, wiolonczelowy). We wczesnych utworach sięgał po neoklasyczne wzorce, wzbogacone o elementy polskiego folkloru oraz stylizacje muzyki dawnej. W latach 60. wypracował swój indywidualny styl, polegający m.in. na konsekwentnym stosowaniu trzydźwiękowej komórki jako struktury konstruującej melodykę i harmonię utworu. Jego dzieła często nawiązują do ważnych momentów w historii Polski.

Otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. nagrodę za całokształt twórczości przyznaną przez jury Konkursu Kompozytorskiego w Monako (1983), honorowe członkostwo londyńskiej Royal Academy of Music (1984) oraz Związku Kompozytorów Polskich (1987), doktorat honoris causa Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (1985) i Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie (1991) oraz nagrodę Ministra Spraw Zewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej (1990). W 1991 r. uhonorowany został przez królową brytyjską Elżbietę II tytułem szlacheckim (jako pierwszy Polak), a w ojczyźnie – Orderem Polonia Restituta (pośmiertnie).