Juliusz Słowacki

Ukończywszy naukę w gimnazjum w Krzemieńcu, rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Wileńskim. Po studiach wyjechał do Warszawy w 1829 r. i tam podjął pracę w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Debiutował poematem Hugo, wydanym anonimowo w piśmie „Melitele” w 1830 r. W czasie powstania listopadowego – nie mogąc ze względu na słabe zdrowie brać udziału w walce – służył sprawie powstania na inne sposoby. Napisał patriotyczne utwory wzywające do walki, m.in. Hymn (Bogarodzica, Dziewico!) i Odę do wolności, które, opublikowane w powstańczej prasie, szybko przyniosły mu sławę. W 1831 r. wyjechał do Drezna, skąd jako wysłannik Rządu Narodowego wyruszył do Paryża i Londynu z misją dyplomatyczną. Na emigracji pozostał do końca życia.

Początkowo mieszkał krótko w Paryżu (1831–1832), angażując się m.in. w życie polityczne i literackie popowstaniowej emigracji, później przebywał w Genewie (1832–1836), odbył długie wyprawy po Alpach, następnie (1836–1837) udał się w podróż do Rzymu, Watykanu, Florencji, Neapolu, Grecji, Egiptu i Ziemi Świętej, po czym osiadł ponownie w Paryżu (1838). W 1842 r. poznał Andrzeja Towiańskiego i na krótko wstąpił do jego Koła Sprawy Bożej, po czym samodzielnie (choć nie bez wpływu towiańszczyzny) sformułował własną filozofię, tzw. genezyjską, którą najpełniej wyraził w utworze poetyckim Genezis z Ducha (1844–1846, wyd. pośm. 1871). W 1848 r., nie bacząc na postępującą gruźlicę, udał się do Poznania, by włączyć się w powstanie wielkopolskie. Niedługo po powrocie do Paryża zmarł. Pochowany został na cmentarzu Montmartre, lecz ostatecznie spoczął na Wawelu (1927) obok Adama Mickiewicza, uznany za drugiego spośród trzech wieszczów polskich – romantycznych, natchnionych poetów-wizjonerów.

Wczesne dzieła Słowackiego (m.in. poematy: Jan Bielecki, Żmija, Godzina myśli, dramaty: Mindowe, Maria Stuart) wydane zostały w Paryżu niedługo po opuszczeniu przezeń kraju (Poezje, t. 1–2, 1832; t. 3, 1833). Dojrzałą twórczość stanowią powstałe w latach 30. i 40., wydane najczęściej nakładem własnym autora, dramaty: m.in. polityczny i metafizyczny Kordian (z nowym typem bohatera romantycznego oraz polemiką autora z Dziadami Adama Mickiewicza i Nie-Boską komedią Zygmunta Krasińskiego), nawiązujące do słowiańskich legend Balladyna i Lilla Weneda, historyczne Horsztyński i Mazepa, mistyczne Ksiądz Marek i Samuel Zborowski, romans dramatyczny Sen srebrny Salomei, tragikomedia Fantazy; poematy: m.in. miłosny W Szwajcarii, dygresyjne Podroż do Ziemi Świętej z Neapolu i Beniowski, wizjonerski Anhelli oraz historiozoficzny Król-Duch (swoiste podsumowanie idei autora); liczne wiersze.

Poezja Słowackiego, odmienna od wyznaczonego przez Mickiewicza wzorca romantycznej twórczości, kunsztowniejsza i trudniejsza w odbiorze, początkowo nie zyskała uznania (docenili ją Zygmunt Krasiński i Cyprian Kamil Norwid, później zaś pozytywiści i młodopolanie). Jej walory artystyczne, bogactwo tematyczne, zróżnicowanie i przenikanie się gatunkowych konwencji oraz nowatorstwo (m.in. polemiczno-ironiczne podejście do historii i idei zawartych w innych dziełach) stawiają autora w rzędzie najwybitniejszych polskich poetów.