O utworze

Pretendujący do funkcji hymnu narodowego Chorał był znany nie tylko Polakom. Na jego melodii oparty został Wódz – pieśń zamykająca słynny cykl Pieśni i tańce śmierci (1876–1877) Modesta Musorgskiego (1839–1881).

Pieśń powstała w 1846 r. podczas pobytu Kornela Ujejskiego w majątku Józefa Nikorowicza w Zboiskach k. Lwowa. Wówczas to kompozytor zaprezentował poecie swój nowy utwór – Chorał. Kompozycja ta zainspirowała Ujejskiego do napisania współgrającego z muzyką Nikorowicza tekstu. Poeta odniósł się w tekście do „rzezi galicyjskiej” – inspirowanych przez władze zaboru austriackiego krwawych wystąpień polskiego chłopstwa przeciwko polskiej szlachcie. Ujejski włączył potem Chorał do głośnych Skarg Jeremiego – poetyckiej, stylizowanej na biblijną, pełnej odniesień do dzieł wielkich polskich romantyków refleksji na temat galicyjskiej rabacji, postulującej – mimo odczuwanej chęci odwetu – chrześcijańskie wybaczenie wobec jej sprawców.

Liczne opracowania pieśni Z dymem pożarów… wielokrotnie ukazywały się drukiem na terenie Galicji i innych zaborów. Wykonywano je podczas polskich manifestacji patriotycznych w XIX wieku, zwłaszcza w okresie powstania styczniowego. Pieśń Nikorowicza i Ujejskiego popularna była także w czasach obu wojen światowych. Dźwięki Z dymem pożarów…, rozlegające się na antenie londyńskiego radia BBC w czasie drugiej wojny światowej, stanowiły zaszyfrowaną wiadomość dla Polaków, że mogą w najbliższym czasie oczekiwać zrzutów wysłanej z Wielkiej Brytanii do kraju żywności i amunicji.