Leon Pasternak

Kształcił się we Lwowie (matura w 1927 r.). W 1929 r. wraz z przyjaciółmi literatami Stanisławem Jerzym Lecem i Janem Śpiewakiem, a także Stanisławem Salzmanem, Edwardem Brecherem i Arturem Rzeczycą tworzył we Lwowie grupę lewicowych artystów. Wiersz Pieśń ściętych drzew opublikowany w „Kurierze Literacko-Naukowym” (1929 nr 49; dodatek do „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”) był jego debiutem poetyckim. Inicjatywy takie jak teatrzyk cieni (1930) czy założony z Lecem i Śpiewakiem (przy współudziale Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy) miesięcznik literacki „Tryby” (ukazał się w 1931 r. jeden numer) były szybko gaszone przez władze. Od 1931 r. działał w Warszawie. Za działalność polityczną, a także artystyczną o wyraźnym komunistycznym, wywrotowym wydźwięku był kilkakrotnie aresztowany i więziony. Należał do Komunistycznej Partii Polski. Współtworzył w 1933 r. organ KPP – pismo „Lewar” (nazwa pochodziła od słów „lewica artystyczna”; nakłady bywały konfiskowane). Z powodu uznanego za obrazoburczy, opublikowanego w lwowskim „Chochole” w 1938 r. wiersza Pieśń o hańbieniu rasy trafił do Berezy Kartuskiej (pierwszy raz przetrzymywany był tam w 1937 r.).

Początek wojny spędził w zajętym przez Sowietów Lwowie. Należał do klubu zrzeszającego polskich, ukraińskich i żydowskich pisarzy Zachodniej Ukrainy, redagował dziennik „Czerwony Sztandar”. W 1940 r. został przyjęty do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. Ze względu na swe żydowskie pochodzenie, od chwili napaści Niemiec na ZSRR przemieszczał się na wschód – do Moskwy, Ufy, Saratowa, Kujbyszewa. Podejmował tam pracę m.in. w rozgłośniach radiowych i czasopismach. W 1943 r. wstąpił do powstającej w Sielcach Pierwszej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, zostając oficerem oświatowym – kierował teatrem, pisał dla potrzeb wojska piosenki (ok. 300, w tym słynną Okę). W 1944 r. przebywał w Lublinie (m.in. uczestniczył w pracach PKWN-u, redagował pismo satyryczne „Stańczyk”), od 1945 r.  w Łodzi (wznowił i redagował „Szpilki”), a od 1948 r. – w Warszawie.

Dorobek literacki Pasternaka obejmuje tomiki wierszy, m.in. Naprzeciw (1935), Figa z makiem z Pasternakiem (1959), Mimo wszystko (1965), zbiory piosenek i satyr, powieści, m.in. Komuna miasta Łomży (1952), opowiadania, tłumaczenia poezji rosyjskiej i ukraińskiej, a także opracowania antologię satyry.

Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955); laureat Literackiej Nagrody Ministerstwa Obrony Narodowej II stopnia (1958).