Franciszek Kowalski

W latach 1810–1818 uczęszczał do gimnazjum w Winnicy, a od 1819 r. do Liceum Krzemienieckiego, gdzie odebrał gruntowne wykształcenie i wychowanie w duchu patriotycznym. Zdolności poetyckie wykazywał od dzieciństwa, a w latach szkolnych tłumaczył już dzieła Moliera.

Ważnym wydarzeniem dla jego twórczej drogi było spotkanie w 1822 r. z poetą Antonim Malczewskim, podczas wakacji spędzanych w Niskieniczach. Zwrócił się wówczas w stronę idei romantycznych i intensywnie zgłębiał poezję Goethego, Schillera oraz Mickiewicza. W 1824 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował jako guwerner, a w 1829 r. do Szczebrzeszyna, by w szkole wojewódzkiej nauczać języka polskiego oraz literatury polskiej.

Walczył w powstaniu listopadowym – od 1830 r. w szeregach 16. Pułku Piechoty, następnie w Legii Litewsko-Wołyńskiej. Jako podporucznik i dowódca plutonu w szwadronie kapitana Michała Gołębiowskiego brał udział w obronie twierdzy Zamość. Po wielomiesięcznym oblężeniu i ostatecznie kapitulacji twierdzy trafił do niewoli w Kamieńcu Podolskim. Po uwolnieniu (1832) osiadł w Galicji i powrócił do pracy guwernera. W 1849 r. został zatrudniony jako archiwista w Tulczynie w majątku rodu Potockich, w 1861 r. przeprowadził się do Czerniatyna k. Baru, a rok później wyjechał na leczenie do Kijowa, gdzie zmarł.

Zasłynął w XIX wieku jako tłumacz komedii Moliera, m.in. Miłość doktorem (1821), Skąpiec (1822), Mieszczanin szlachcic (1823), Pan Gapiełło i Grzegorz Fafuła, także romansu Rozbójnik morski Waltera Scotta (1830). Jego dorobek obejmuje wiersze, wydane w tomach: Miecz i lutnia, czyli śpiewy wolności wolnego Polaka (1831), Fraszki (1839), Legendy herbowe (1862), ponadto poemat Tymon (o pochodzącym z Krzemieńca poecie Tymonie Zaborowskim), kilkadziesiąt utworów okazjonalnych oraz powiastki dydaktyczne (np. Złote ziarna. Powieści dla zabawy i nauki dzieci, 1841), a także Wspomnienia, spisywane w ostatnich latach życia, wydane w dwóch tomach (1859).