Marian Jonkajtys

Po wybuchu drugiej wojny światowej jego rodzinny Augustów znalazł się pod okupacją sowiecką. W 1940 r. Jonkajtys wraz matką i czterema siostrami został wywieziony do północnego Kazachstanu. Wróciwszy do kraju w 1946 r., uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. B. Limanowskiego w Warszawie. Następnie, po dwóch latach studiowania rusycystyki na Uniwersytecie Warszawskim (1950–1952) podjął studia na Wydziale Estradowym stołecznej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Ukończył je z wyróżnieniem w 1957 r., później sam wykładał w tejże uczelni przez 28 lat.

 

Występował w warszawskich teatrach (Teatr Buffo, Syrena, Teatr Ludowy). W 1965 r.  wspólnie z Wojciechem Młynarskim, Jerzym Derflem i Reną Rolską (żoną) stworzył kabaret Dreszczowiec. Dziewięć lat później założył warszawski Teatr na Targówku (obecnie Teatr Rampa), w którym przygotował 22 premiery. Współpracował także z Polską Agencją Artystyczną „PAGART”, Telewizją Polską i Polskim Radiem. Odbywał podróże do NRD, ZSRR, Stanów Zjednoczonych i Kanady.

 

Po ogłoszeniu stanu wojennego w 1981 r. został usunięty ze stanowiska dyrektora teatru. Porzucił wówczas również aktorstwo i inne aktywności związane ze sceną. Zajął się poezją i rzemiosłem artystycznym. Rzeźbił w drewnie, nauczył się metaloplastyki. Wykonany przez niego różaniec z drewnianymi paciorkami w kształcie wagoników z nazwami miejsc zsyłki Polaków został przekazany jako dar polskich sybiraków papieżowi Janowi Pawłowi II.

 

Jonkajtys działał na rzecz poszerzania i upowszechniania wiedzy o losach syberyjskich zesłańców. Był organizatorem grupy Związku Sybiraków z terenu Sulejówka i okolic, a także spiritus movens odbywającego się rokrocznie w Białymstoku Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru (obecnie: Międzynarodowy Marsz Pamięci Zesłańców Sybiru).

 

Za swą działalność artystyczną i społeczną uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi, Odznaką Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, Złotą Odznaką Honorową „Za Zasługi dla Warszawy”, a także pośmiertnie – nagrodą „Ambasador Sybiraków” (2009; przyznana przez VI Światowy Zjazd Sybiraków w Szymbarku na Kaszubach).

 

Autor tomików poezji My, których ocaliłaś… (1994) i W Sybiru białej dżungli (2003).