O utworze
Pieśń żołnierza
Akompaniament
Ja w mej chacie spać nie mogę
Melodie tęsknoty za wolnością Napisana w 1832 r. Pieśń żołnierza przynależy – obok Noclegu, Reduty Ordona oraz Śmierci Pułkownika – do liryki powstańczej Adama Mickiewicza. Powstała najprawdopodobniej w związku z wydarzeniami rozgrywającymi się u schyłku powstania listopadowego – koniecznością przekroczenia pruskiej granicy przez niemających szans w walce z Rosją powstańców, a następnie ich internowaniem. Wśród internowanych żołnierzy znalazł się brat poety – Franciszek (1796–1862).
Mickiewicz wzorował się na podobnej w charakterze, przytaczanej w tym zbiorze, staropolskiej pieśni żołnierskiej Idzie żołnierz borem, lasem. Stylizowana na „piosnkę gminną” Pieśń żołnierza jest skargą na niedole żołnierskiego życia i jednocześnie niezgodą na przegraną z wrogiem.
Pieśń żołnierza wykazuje zbieżność z Pieśnią Feliksa („Nie dbam, jaka spadnie kara”) z trzeciej części Dziadów. Bardzo często obie bywały wykonywane na tę samą, najprawdopodobniej o ludowej proweniencji, melodię.
Tekst
chcę u ciebie spać, kolego!
Moje okna są na drogę,
a po drodze poczty biegą.
2. A gdy w nocy trąbka dzwoni,
tak mi mocno serce skacze,
myślę, że trąbią do koni
i potem aż do dnia płaczę.
3. Oczy zamknę, to się marzy:
nasze konie, chorągiewki,
ognie nocne, krzyki straży
i wiarusów naszych śpiewki.
4. Ocykam się i w ocknieniu
słyszę głos mego kaprala,
on mię klaszcze po ramieniu:
„Wstawaj, idźwa na Moskala!”
5. Wstaję, aż ja w pruskiej ziemi!
Jak tam lepiej leżeć w błocie,
w chłodzie, w głodzie i na słocie,
ale w Polszcze między swemi!
6. Już bym tej nocy nie zasnął,
a czekałbym na kaprala,
gdyby znowu w ramię klasnął,
krzycząc: „Pódźwa na Moskala!”
