O utworze

Dziś znana pod tytułem Straż nad Wisłą pieśń O święty kraju nasz powstała w okresie poprzedzającym pierwszą wojnę światową. Podanie bardziej precyzyjnej daty nie jest obecnie możliwe. Autorem melodii był Henryk Jarecki. Zatarła się pamięć o autorze słów pieśni – wzorował się on jednak na Hymnie polskim („O polski kraju święty”) Władysława Bełzy (1847–1913), do którego zresztą Jarecki również ułożył muzykę.

Utwór przedrukowywano w licznych śpiewnikach, a także opracowywano na różne zespoły wokalne. Do jego popularności – poza prostą i bezpretensjonalną melodią Jareckiego – przyczynił się tekst mający postać rozbudowanej inwokacji do ojczyzny, zapewniający o stałej ochronie jej granic.

W okresie powstań śląskich pieśń cieszyła się sporą popularnością w tamtym regionie. W śląskich śpiewnikach z tego czasu oryginalne słowo określające królową polskich rzek – Wisłę – zastępowano Odrą.