O utworze
Gaude, Mater Polonia
Akompaniament
Do hymnu! W 1253 r., zamordowany w 1079 r. z rozkazu króla Bolesława ii Śmiałego, biskup Stanisław ze Szczepanowa został ogłoszony przez papieża Innocentego IV świętym. Niedługo po uroczystości kanonizacji dominikanin Wincenty z Kielczy napisał oficjum rymowane Dies adest celebris ze słynnym hymnem Gaude, mater Polonia sławiącym polskiego męczennika, będącego – obok św. Wojciecha – jednym z najważniejszych patronów Polski. W złożonym z jedenastu zwrotek tekście wyróżnić można cztery części: inwokację, będącą wezwaniem do radości z żywota św. Stanisława, opis jego konfliktu z królem, przedstawienie cudów dokonanych po śmierci biskupa oraz pochwałę Trójcy Świętej. Melodia Gaude, mater Polonia wykazuje wyraźne podobieństwa do powstałej w XIII wieku melodii hymnu Gaude, mater ecclesia, poświęconego św. Dominikowi.
Upamiętniający św. Stanisława utwór w okresie panowania ostatnich władców z dynastii Piastów pełnił – obok rodzimej Bogurodzicy – funkcję nieoficjalnego hymnu państwowego. Dzisiaj najczęściej wykonywana bywa pierwsza zwrotka pieśni w czterogłosowym opracowaniu, którego autorem prawdopodobnie jest Teofil Klonowski (1805–1876).
Tekst
prole fecunda nobili,
summi regis magnalia
laude frequenta vigili.
2. Cuius Benigna gracia
Stanislai pontificis
passionis insignia
signis fulgent mirificis.
3. Hic certat pro iusticia,
regis non cedit furie
stat pro plebis iniuria
Christi miles in acie.
4. Ergo felix Cracovia,
sacro dotata corpore
Deum, qui fecit omnia,
benedic omni tempore.
5. Sic Trinitati gloria,
laus, honor, iubilacio,
in martiris victoria,
sit nobis exultacio, amen.
