O utworze

Marsz strzelców

AkompaniamentAkompaniament

Pieśń strzelców; Hej, strzelcy, wraz!; Marsz strzelców Powstania 1863 roku

Kolekcje Tony powstania styczniowego

Władysławowi Ludwikowi Anczycowi przypisuje się autorstwo zarówno tekstu, jak i melodii Marsza strzelców. Stworzony przez niego w przededniu powstania styczniowego wiersz – noszący wówczas tytuł Pieśń strzelców – stanowił część poetyckiego cyklu Pieśni zbudzonych, opublikowanego dopiero w 1916 r. przez wnuka poety. Ostrze pierwotnej wersji tekstu, podobnie jak wszystkich utworów składających się na zbiór, było wymierzone w Rosję – car został nazwany przez Anczyca potomkiem Czyngis-chana i oskarżony o tyranię. Na popularność utworu wśród powstańców złożyła się też obecność motywów religijnych, w tym wątek opieki roztaczanej nad Polakami przez Bożą Opatrzność oraz zawierzenia powstańczego losu Czarnej Madonnie z Jasnej Góry.

Pieśń funkcjonowała również z innymi wariantami tekstowymi. Autorem jednego z nich był Kazimierz Andrzej Czyżowski – walczący w Legionach Piłsudskiego dramatopisarz oraz twórca literatury młodzieżowej. Dodał on do pierwszej strofy tekstu Anczyca dwie nowe zwrotki. W takiej postaci pieśń wykonywano podczas pierwszej wojny światowej.

Tekst współgra z melodią utrzymaną w charakterze wojskowego sygnału bojowego – często prowadzoną po rozłożonych akordach i operującą rytmami punktowanymi. Liczne jego ustępy mają postać krótkich wojskowych komend. Wiele wersów odwołuje się też bezpośrednio do gry na trąbce („Hej, trąb, hej, trąb, / Strzelecką trąbką w dal!”; „Graj, trąbko, graj, jak grałaś przez wiek cały / Do marszu tym, co szli do Polski bram”).

Piosenką posłużył się Roman Polański w słynnym filmie Pianista (2002), opowiadającym o życiu kompozytora i pianisty, Władysława Szpilmana (1911– 2000) podczas drugiej wojny światowej – najpierw w warszawskim getcie, potem poza jego obrębem i w ruinach Warszawy. Melodię pieśni podejmują za intonującym ją przewrotnie Szpilmanem powracający wieczorem z przymusowych robót poza murami getta warszawscy Żydzi na polecenie mijających ich pijanych i spragnionych rozrywki żołnierzy niemieckich.

Tekst

1. Hej, strzelcy, wraz, nad nami Orzeł Biały,
a przeciw nam śmiertelny stoi wróg.
Wnet z naszych strzelb piorunne zagrzmią strzały,
a lotem kul kieruje Zbawca Bóg!

Więc gotuj broń i kule bij głęboko,
o ojców grób bagnetów poostrz stal.
Na odgłos trąb twój sztuciec bierz na oko,
hej, baczność! Cel! I w łeb lub serce pal!

Hej trąb, hej trąb strzelecką trąbką w dal!
A kłuj, a rąb! I w łeb lub serce pal!

2. Graj, trąbko, graj, jak grałaś przez wiek cały
do marszu tym, co szli do Polski bram.
Słysz, bracie, słysz minionych lat sygnały,
sztafety znak z kolei dają nam.

Więc gotuj broń…

3. Bagnetów szturm wolności zdobył szaniec,
zwyciężył duch mężnością rąk i nóg,
lecz biada, aby zwijać straż u granic,
gdy na przedpolach czyha zdrajca wróg.

Więc gotuj broń…

Słowa i muzyka

Władysław Ludwik Anczyc

Pochodził ze szlacheckiej rodziny saskich emigrantów von Anschütz, która osiedliła się w Polsce na początku XVIII wieku. Wyłączając kilkuletni pobyt w Warszawie (1858–1867), Władysław Ludwik Anczyc swoje życie związał z Krakowem. W 1847 r. uzyskał tytuł magistra farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego, przez krótki czas tam też był adiunktem w Katedrze...
Więcej

Słowa i muzyka

Kazimierz Andrzej Czyżowski

Uczył się i studiował w Krakowie (Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego). W latach 1914–1921 walczył jako żołnierz Legionów Polskich, Polskiej Organizacji Wojskowej oraz Wojska Polskiego. W czasie drugiej wojny światowej żołnierz Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej. Aresztowany w 1940 r., zdołał uciec z niemieckiej niewoli w...
Więcej

Opracowanie

Kuba Stankiewicz

Od wielu lat należy do ścisłej czołówki polskich pianistów jazzowych. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych grał z zespołem Jana Ptaszyna Wróblewskiego, później z kwintetem i kwartetem Zbigniewa Namysłowskiego. W latach 1987-1990 studiował w Berklee College of Music w Bostonie (dyplom w klasie fortepianu), zdobywając Nagrodę Oscara Petersona. Był półfinalistą...
Więcej

Opracowanie chóralne

Sebastian Szymański

Absolwent Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie kompozycji Prof. dra hab. Pawła Łukaszewskiego i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doktorant Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie w obszarze współczesnej muzyki sakralnej i teologii muzyki – autor wielu artykułów i referatów w tym zakresie. Uczestniczył w...
Więcej

Utwór znajdziesz tutaj

Akompaniamenty

Przejdź na stronę MULTIMEDIA z nagraniami wybranych utworów oraz akompaniamenami.

Przejdź do multimediów