O utworze
Znaszli ten kraj
Akompaniament
Melodie tęsknoty za wolnością Arcydzieło liryki wokalnej Stanisława Moniuszki, Znaszli ten kraj, miało być ozdobą najważniejszego polskiego projektu pieśniarskiego doby romantyzmu – Śpiewnika domowego, jego trzeciego zeszytu. Ostatecznie pieśń opublikowano dopiero w 1855 r. w Wilnie w czwartym zeszycie słynnej serii, która zawierać miała wartościowe utwory wokalne pisane do poetyckich tekstów o dużych walorach artystycznych, przeznaczone do muzykowania domowego.
Za podstawę słowną posłużył Moniuszce tekst Do H***. Wezwanie do Neapolu Adama Mickiewicza, będący parafrazą pieśni Mignon Kennst du das Land? z cyklu Aus Wilhelm Meister, wchodzącego w skład powieści Wilhelm Meisters Lehrjahre (Lata nauki Wilhelma Meistra) Johanna Wolfganga Goethego. Podmiot liryczny tekstu Mickiewicza, zaglądając w czeluść krateru Wezuwiusza, wspomina wspólne chwile spędzone niegdyś w urokliwej Italii z ukochaną. Uwzględniając włoską scenerię utworu, Moniuszko nadał swojej kompozycji formę muzycznej barkaroli – pieśni włoskich gondolierów.
W XIX wieku poezja Mickiewicza, nawet jeśli nie podejmowała wątków narodowo-wyzwoleńczych, uchodziła za symbol wszystkiego, co polskie. Z tego też powodu nazwisko Mickiewicza, posiadającego status polskiego wieszcza, zaborcy traktowali z ogromną nieufnością. Tak stało się też w przypadku utworu Moniuszki, który w IV Śpiewniku domowym został rozmyślnie opatrzony nazwiskiem Goethego jako autora tekstu.
Tekst
pomarańcz blask zielone złoci drzewa?
Gdzie wieńcem bluszcz ruiny dawne stroi,
gdzie buja laur i cyprys cicho stoi?
Znaszli ten kraj?
Ach, tam, o moja miła,
tam był mi raj,
tam był mi raj,
pókiś ty ze mną była!
2. Znaszli ten gmach, gdzie wielkich sto podwoi,
gdzie kolumn rząd i tłum posągów stoi,
a wszystkie mnie witają twarzą białą:
Pielgrzymie nasz, ach! co się z tobą stało!
Znaszli ten kraj?
Ach, tam, o moja miła,
tam był mi raj,
tam był mi raj,
pókiś ty ze mną była!
3. Znaszli ten brzeg, gdzie po skalistych górach
strudzony muł swej drogi szuka w chmurach?
Gdzie w głębi jam płomieniem wrą opoki,
a z wierzchu skał w kaskadach grzmią potoki?
Znaszli ten kraj?
Ach, tam, o moja miła,
tam byłby raj,
tam byłby raj,
gdybyś ty ze mną była!
