O utworze

Choć oficjalnym hymnem „Solidarności” – zatwierdzonym przez jej kierownictwo – jest piosenka Solidarni z muzyką Stanisława Markowskiego i słowami Jerzego Stanisława Narbutta, to właśnie Mury stały się najbardziej znanym muzycznym symbolem polskiej walki z komunizmem.

 Mury nie są jednak oryginalnym dziełem Jacka Kaczmarskiego. Pierwszą wersję piosenki, noszącą tytuł L’Estaca (Pal), napisał w 1968 r. kataloński pieśniarz Lluís Llach. Była ona protestem przeciwko dyktaturze generała Francisco Franco (1892–1975). Wysłuchanie nagrania utworu Llacha skłoniło Jacka Kaczmarskiego w 1978 r. do napisania do tej nośnej melodii polskiego tekstu, w swej wymowie nawiązującego do oryginału. W tym kształcie piosenka weszła do repertuaru występujących wspólnie Kaczmarskiego, Zbigniewa Łapińskiego (1947–2018) i Przemysława Gintrowskiego (1951–2012), zdobywając ogromną popularność porównywalną ze sławą katalońskiego oryginału. Od momentu powstania nowej wersji pieśni aż do upadku komunizmu dźwięki Murów rozbrzmiewały podczas strajków, antyrządowych protestów i wieców, wśród internowanych i więzionych, także jako sygnał podziemnego Radia „Solidarność”.

Tytułowe Mury były powszechnie odczytywane jako metafora komunistycznego ustroju, który należy obalić. Ten sposób pojmowania tekstu piosenki przez ludzi śpiewających ją jak swoisty hymn w rozmaitych sytuacjach wymusił wprowadzane spontanicznie jego modyfikacje, zmieniające zasadniczo najważniejsze jego przesłanie. Oryginalne końcowe wersy Kaczmarskiego: „a mury rosły, rosły, rosły, / łańcuch kołysał się u nóg” oraz „a mury rosną, rosną, rosną, / łańcuch kołysze się u nóg” powszechnie i wszędzie były zastępowane powtarzaniem wcześniejszego „a mury runą, runą, runą / i pogrzebią stary świat”, by uzyskać optymistyczny – w kontekście walki o wolność – wydźwięk. Wobec takiego odczytywania tekstu – sprzecznego z pierwotną ideą – protestował sam Kaczmarski, mówiąc, że w jego zamierzeniu słowa piosenki miały jednoznaczny antyrewolucyjny wydźwięk i ukazywały rezerwę wobec wszelkich ruchów masowych, mogących nieść klęskę i zniszczenie. Artystycznym sprzeciwem wobec błędnego odczytywania wymowy jego tekstu była napisana przez poetę piosenka Mury ’87 (Podwórko), będąca jednocześnie niezwykle krytyczną i gorzką oceną rzeczywistości pokomunistycznej:

 Jak tu wyrywać murom zęby krat
Gdy rdzą zacieka cegła i zaprawa
Jakże gnijącym gruzem grzebać stary świat
Kiedy nowego nie ma na czym stawiać.

Nie zdołała ona jednak wyprzeć utrwalonego mitu – komentarz poety do Murów nie wszedł do zbiorowej pamięci, natomiast Mury pozostały pełnym nadziei hymnem wolności.