Maria Konopnicka

Córka Józefa Wasiłowskiego, prawnika rozmiłowanego w literaturze, oraz Scholastyki z Turskich. Najmłodsze lata życia spędziła w Suwałkach, następnie kilka lat (od 1849) w Kaliszu. Od dzieciństwa poznawała dzieła znakomitych polskich twórców, chłonąc literaturę piękną wraz z ideami patriotycznymi. Po śmierci matki (1854) uczyła się u sióstr sakramentek w Warszawie (1955–1956). Tam poznała Elizę Pawłowską (późniejszą Orzeszkową), z którą przyjaźniła się przez całe życie.

W wieku 20 lat wyszła za mąż za ziemianina Jarosława Konopnickiego, zamieszkała na wsi (w Bronowie, potem w Gusinie w guberni kaliskiej) i w pierwszych dziesięciu latach małżeństwa urodziła ośmioro dzieci (dwoje zmarło zaraz po urodzeniu). Mimo licznych obowiązków domowych znajdowała czas na lekturę, samokształcenie i pisanie. W 1870 r. zadebiutowała utworem W zimowy poranek, napisanym pod pseudonimem „Marko”, zamieszczonym w dzienniku „Kaliszanin”. Jej kolejna próba – poemat W górach, opublikowany na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” – otrzymała znakomite recenzje, m.in. samego Henryka Sienkiewicza. Literackie ambicje pisarki stały się wkrótce przyczyną konfliktu małżonków. W 1876 r. Konopnicka zdecydowała się opuścić męża i wraz z dziećmi przeniosła się do Warszawy. Pracowała jako korepetytorka, pisarka i tłumaczka (znała biegle kilka języków obcych), a w 1878 r. podjęła aktywność społeczną, częściowo w konspiracji. Szybko usamodzielniła dzieci i skupiła się na pracy własnej. Wiele podróżowała, redagowała czasopismo kobiece „Świt” (1884–1886), pisała do tygodnika dla kobiet „Bluszcz”, a swoje krytyki literackie i pisma społeczne ogłaszała na łamach „Kłosów”, „Świtu”, „Gazety Polskiej”, „Kuriera Warszawskiego” i in. Nawiązywała kontakty z artystami i działaczami społecznymi (m.in. z poetą i dramaturgiem Jaroslavem Vrachlickým oraz malarką, działaczką społeczną i feministką Marią Dulębianką, z którą połączyła ją wieloletnia przyjaźń). Współpracując z organizacjami międzynarodowymi oraz polskimi środowiskami trzech zaborów i emigracją, protestowała m.in. przeciw prześladowaniom dzieci polskich we Wrześni, potępiała represje ze strony władz pruskich, była zaangażowana w walkę o prawa kobiet oraz pomoc więźniom politycznym i kryminalnym.

Utwory Konopnickiej zawierają wątki patriotyczne i ważne odniesienia społeczne, także nawiązania do sztuki ludowej. Pisane były z poczuciem realizmu i prawdy psychologicznej o bohaterach, dzięki czemu były ogromnie poczytne. Obfita twórczość Konopnickiej obejmuje nowele, m.in. zbiory: Na drodze (1893, tu Dym i Nasza szkapa), Ludzie i rzeczy (1898); utwory dla dzieci, m.in. O krasnoludkach i sierotce Marysi (1896), O Janku Wędrowniczku (1893), Na jagody (1903), Szkolne przygody Pimpusia Sadełko (1905), wiersze, m.in. zbiory: Linie i dźwięki (1897), Italia (1901), Ludziom i chwilom (1905) oraz epos Pan Balcer w Brazylii (1910); przekłady, m.in. utworów Heinricha Heinego, Edmonda Rostanda, Jaroslava Vrachlický’ego, Gabriele d’Annunzia, Edmondo De Amicisa (Serce); teksty krytyczne i inne.