O utworze

Pierwowzorem pieśni był fortepianowy Polonez „Pożegnanie Ojczyzny” (Polonaise „Les adieux à la Patrie”) a-moll Michała Kleofasa Ogińskiego. Kompozytor napisał go w 1794 r. – roku powstania kościuszkowskiego, w którym wziął udział. Po upadku insurekcji wyjechał z kraju do Wenecji. Znakiem rozpoznawczym wysublimowanego poloneza Ogińskiego jest melancholia współgrająca z wymownym tytułem.

 Polonez „Pożegnanie Ojczyzny” cieszy się ogromną popularnością nie tylko w Polsce. Na Białorusi, po upadku Związku Radzieckiego, rozważano nawet uczynienie go białoruskim hymnem państwowym, lecz ostatecznie ten pomysł zarzucono. Sławę dzieła utrwalił też krajowy i zagraniczny przemysł filmowy. Dźwięki kompozycji Ogińskiego rozbrzmiewały w wielu głośnych polskich filmach, m.in. w Popiele i diamencie (reż. Andrzej Wajda, 1958), Matce swojej matki (reż. Robert Gliński, 1996) oraz Sali samobójców (reż. Jan Komasa, 2011). Tytuł poloneza stał się także tytułem radzieckiego filmu Polonez Ogińskiego (Полонез Огинсково) z 1971 r. w reżyserii Lwa Władimirowicza Gołuba (1904–1994), opowiadającego o grającym na skrzypcach chłopcu, który – korzystając ze swoich muzycznych talentów – pomaga radzieckim partyzantom w walce z Niemcami.

W Polsce przez wiele lat Poloneza „Pożegnanie Ojczyzny” grano i tańczono na rozpoczęcie balów studniówkowych, jednakże po premierze Pana Tadeusza (1999) w reżyserii Andrzeja Wajdy (1926–2016) stopniowo zastąpił go pochodzący ze ścieżki dźwiękowej filmu Polonez Wojciecha Kilara (1932–2013).

W XX wieku słowa do melodii Ogińskiego, podejmujące wątek miłości polskiej ziemi, napisała Halina Szymulska, co zapewniło kompozycji istotne miejsce także w patriotycznym repertuarze pieśniowym.