Feliks Nowowiejski

Od dziewiątego roku życia przez sześć lat uczył się w przyklasztornej szkole muzycznej w Świętej Lipce, opanowując grę na fortepianie i organach, a także na skrzypcach, wiolonczeli i waltorni. Po ukończeniu nauki zamieszkał w Olsztynie, gdzie grał w orkiestrze dętej pułku grenadierów pruskich, dla której również komponował utwory marszowe, później zaś (1898–1900) był organistą w kościele św. Jakuba. Przez kilka miesięcy w 1898 r. uzupełniał studia muzyczne w Berlinie w Konserwatorium Sterna (organy u Ottona Dienela, kompozycja u Ernesta Edwarda Tauberta, teoria i kontrapunkt u Ludwika Busslera). W tym samym czasie wysłał na międzynarodowy konkurs kompozytorski ogłoszony przez londyńskie stowarzyszenie The British Musician swój utwór Pod sztandarem pokoju, zdobywając I nagrodę i od razu sporą popularność w Europie. Postanowił wówczas nadal się kształcić – studiował w Szkole Muzyki Kościelnej w Ratyzbonie (1900), na Królewskim Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie (muzykologia i estetyka, 1901–1902), a także w mistrzowskiej szkole kompozytorskiej przy Königliche Akademie der Künste u Maxa Brucha (1900–1906). Wiele w tym czasie komponował (m.in. nagrodzone w 1902 i 1904 r. Prix de Rome oratorium Powrót syna marnotrawnego i Symfonię h-moll) oraz podróżował po Europie.

W 1909 r. zamieszkał w Krakowie, gdzie pełnił funkcję dyrektora artystycznego Towarzystwa Muzycznego, dyrygował oraz koncertował jako organista. W 1914 r. wrócił do Berlina, a po pierwszej wojnie światowej osiadł w Poznaniu i w latach 1920–1927 wykładał w tamtejszym konserwatorium (organy i improwizację), artystycznie i organizacyjnie angażował się w ruch chóralny, m.in. prowadząc często duże, łączone zespoły wykonawcze (jak np. chór złożony z 20 tysięcy śpiewaków wykonujący jego Psalm 136 Jerusalem – Ojczyzna podczas zjazdu śpiewaczego w 1929 r.), występował wciąż jako dyrygent i organista w kraju i za granicą. Po wybuchu drugiej wojny światowej ponownie przebywał w Krakowie, do Poznania powróciwszy na krótko przed śmiercią.

Dorobek Nowowiejskiego jest bardzo bogaty – pisał wiele i niemal we wszystkich gatunkach. Stworzył dzieła sceniczne (m.in. operę Legenda Bałtyku, 1924; balety), orkiestrowe (symfonie, poemat Ellenai, 1915; uwerturę Swaty polskie, 1903; koncerty), kameralne, solowe instrumentalne (w tym cykl 9 symfonii organowych, 1933), oratoryjne (m.in. Quo vadis, 1907 i Znalezienie Krzyża, 1909), pieśni solowe (wśród nich słynną Rotę i O Warmio moja miła – obecnie hymn Olsztyna) oraz wiele utworów chóralnych, głównie religijnych. Opracował liczne pieśni ludowe i patriotyczne na różnego typu chóry oraz na głos z fortepianem.

Uznany za życia, cieszący się wielką popularnością publiczności, miał rozliczne wykonania swych kompozycji w wielu miastach Polski, Europy i Ameryki – jego Quo vadis wykonano w 150 (!) miastach świata, m.in. w nowojorskiej Carnegie Hall.

Uhonorowany został wieloma nagrodami i odznaczeniami, m.in. Państwową Nagrodą Muzyczną (1935), godnością Szambelana Papieskiego (1935), Krzyżem Komandorskim Orderu „Polonia Restituta” (1936), a także członkostwem honorowym The Organ Music Society w Londynie (1931).