Karol Kurpiński

Pierwszych lekcji muzyki (gry na skrzypcach i organach) udzielał mu ojciec, włoszakowicki organista. Karol Kurpiński już w wieku dwunastu lat został organistą w Sarnowej k. Rawicza. Trzy lata później (1800) był już drugim skrzypkiem orkiestry pałacowej hrabiego Feliksa Polanowskiego w Moszkowie. Samodzielnie, z zapałem przestudiował wówczas wiele partytur z biblioteki pałacowej, ucząc się w ten sposób zasad komponowania i dyrygowania.

Po śmierci hrabiego i rozwiązaniu orkiestry Kurpiński udał się do Lwowa (1808), a stamtąd do Warszawy. W 1810 r. objął funkcję drugiego (obok Józefa Elsnera) dyrygenta orkiestry Teatru Narodowego. Trzynaście lat później odbył ośmiomiesięczną podróż po Europie, odwiedzając największe teatry operowe. Wróciwszy do kraju, przejął od odchodzącego Elsnera batutę pierwszego dyrygenta. W 1833 r. wprowadził zespół do nowej siedziby (zwanej Teatrem Wielkim).

Kurpiński zajmował się również działalnością pedagogiczną i publicystyczną. Uczył w Szkole Dramatycznej Teatru Narodowego (od 1812) oraz Szkole Muzyki i Sztuki Dramatycznej (od 1817). W 1835 r. – próbując przeciwdziałać dotkliwemu brakowi możliwości nauki w konserwatorium (zamknięte w 1830) – założył przy Teatrze trzyletnią Szkołę Śpiewu, którą osobiście kierował przez kilka lat. Jest założycielem, autorem i redaktorem pierwszego w Polsce pisma muzycznego pn. „Tygodnik Muzyczny”.

Zrąb jego twórczości kompozytorskiej stanowią dzieła sceniczne – opery, m.in. Dwie chatki (1811), Jadwiga, królowa polska (1814), Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale (1816), Zamek na Czorsztynie (1819), i balety, m.in. Nowa osada Terpsychory nad Wisłą (1818). Tworzył także wielkie formy instrumentalne, jak np. Bitwa pod Możajskiem (Wielka symfonia bitwę wyobrażająca) (1812) czy Koncert klarnetowy B-dur (1823), utwory kameralne, fortepianowe, m.in. Fantazja „Chwila snu okropnego” c-moll (1820), Fuga i koda B-dur na temat „Jeszcze Polska nie zginęła” (1821), a także liczne pieśni chóralne i solowe, głównie o tematyce patriotycznej i historycznej, m.in.: Warszawianka, Litwinka, Bolesław Krzywousty, Stefan Czarniecki, Zygmunt August. Jest ponadto autorem trzech podręczników z zakresu zasad muzyki, harmonii i generałbasu, tekstów okolicznościowych oraz pamiętników z podróży po Europie.

W 1823 r. odznaczony został Orderem Świętego Stanisława.